Զարեհ Յալտըզճյան

Արևմտահայ բանաստեղծ Զահրատը (իսկական անուն ազգանունը՝ Զարեհ Յալտըզճյան) ծնվել է 1924 Կոստանդնուպոլսում: 1942 թվականին ավարտել է Կ. Պոլսի Մխիթարյան լիցեյը և ուսումը շարունակել Ստամբուլի պետական համալսարանի դեղագործական և բժշկական ֆակուլտետներում, որոնք կիսատ է թողել։ Սովորել Վիեննայի համալսարանի բժշկական ֆակուլտետում։ Աշխատակցել է պոլսահայ թերթերին, հանդեսներին, եղել «Մարմարա» օրաթերթի գրականության բաժնի վարիչ, «Սան» պարբերականի խմբագիր։
Առաջին բանաստեղծությունները լույս են տեսել 1943 թվին։ Հաջորդաբար լույս է ընծայել «Մեծ քաղաքը», «Գունավոր սահմաններ», «Բարի երկիք», «Բանաստեղծություններ», «Ծայրը ծայրին» և այլ ժողովածուները։ Հայաստանում լույս են տեսել «Մեծ քաղաքը» (1978), «Առանց քարի, առանց խաչի խաչքար» (1998) և «Բառերուն տակի քերթվածը» (2004) ժողովածուները։ Զահրատի բանաստեղծություններին բնորոշ են մեծ քաղաքում ապրող «փոքր» մարդու ողբերգականությունը, թեմաների բազմազանությունը, թարմ արտահայտչաձևերի յուրօրինակությունը։

Կարդալ «Մայմուն» բանստեղծությունը: Ընթերցանություն, քննարկում, բառերի ուսուցանում։

Մայմուն
Մայմուն որ կ´ըսեմ կապիկ չը կարծէք

Տան սև փիսիկին անունն է

Փիսիկ որ կ´ըսեմ աղուոր չը կարծէք

Աշխարհին ամենէն տգեղ կատուն է
Սեւ է որ կ´ըսեմ սեբ-սև չը կարծէք

Սեւութեանը մէջ աչքերը դեղին են

Դեղին որ կ´ըսեմ արեւ չը կարծէք

Արեւը մեկ է-աչքերն երկու են
Երկու որ կ´ըսեմ զատ զատ չը կարծէք

Երկուքին խորն ալ երազը մեկ է

Երազ որ կ´ըսեմ մեծ բան չը կարծէք

Մարդու մը կողմէ սիրուիլն է
Առաջադրանք

Ընթերցանություն, քննարկում:

Բանաստեղծությունը փոխադրել արևելահայերեն:
Մեյմուն, որ կասեմ կապիկ չպատկերացնեք
Տան սև փիսիկի անունն է

Փիսիկ , որ կասեմ գեղեցիկ չմտածեք

Աշխարհի ամենա տգեղ կատուն է։
Սև , որ ասում եմ շատ սև չմտածեք

Սևության մեջ ակերը դեղին են

Դեղին , որ կասեմ արև չմտածեք

Արևը մի հատ է, աչքերն երկու հատ
երկու , որ ասում եմ մեկ մեկ չը կարծէք

երկնքի խորքում երազը մեկն է

երազ,որ ասեմ մեծ բան չմտածեք

Մարդու մի կողը սիրուն է…
Ժամանակակից հայերենում սահմանական ներկան կազմվում է անկատար ձևաբայ՝ երգում, պարում + օժանդակ բայի ներկա ժամանակ(եմ, ես է, ենք)։ 

Արևմտահայերենի սահմանական ներկան կազմվում է կը եղանակիչով և ի հոլովմամբ՝ օրինակ՝ կը խոսիմ, կը խոսիս, կը խոսին, կը խոսինք, կը խոսիք, կը խոսին։ 

Տարբեր են նաև ժխտական դերանունների գործածությունը բայի հետ։ Եթե արևելահայերենի բնորոշ է կրկնակի ժխտումը ապա արևմտահայերենում ոչ։ Օրինակ՝ ոչ ոք չեր ուզում, ոչինչ չասաց, ոչ ոք չեկավ։ Արևմտահայերենում կրկնակի ժխտում չկա, օրինակ՝ ոչ ոք ըսավ հեգ տղա, ոչինչ կրցած էր քանդակել, ոչինչ ասաց։

ՕՏԱՐ
Քաղաքին այդ կողմերը օտար էին Կիկոյին

Բարձր բարձր շէնքերը օտար

Մարդիկը – գեղեցիկ կիները օտար

Գոգնոց հագած աղջիկ մը եկաւ

Հինգ ղրուշ դրաւ ափին –

Օտար էին մարդիկը – օտար –

Կիկօ մուրալու չէր ելած